Nguyên tắc điều trị viêm xoang cấp và những lưu ý cho người bệnh

Viêm xoang cấp tính không chỉ khiến người bệnh khó chịu và mệt mỏi mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng trên mắt và não nguy hiểm. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin về nguyên tắc và cách điều trị viêm xoang cấp cho bạn theo hướng dẫn từ Bộ Y tế.

Tổng quan về bệnh viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính là tình trạng viêm nhiễm ở xoang mũi có tính chất cấp tính, kéo dài dưới 4 tuần và chủ yếu do vi khuẩn hoặc virus gây ra. Viêm xoang cấp có thể tự khỏi nhưng cũng có thể phải can thiệp bằng các biện pháp dùng thuốc và phẫu thuật.

Dấu hiệu của bệnh viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp khởi phát với những triệu chứng rầm rộ như sau:

• Đau nhức vùng mặt, nhất là vùng quanh mắt. Đau thành cơn.
• Sưng nề vùng mặt.
• Hắt hơi liên tục, chảy nước mũi nhầy, trong hoặc có mủ vàng đục và có mùi hôi.
• Ngạt mũi, ngửi kém hoặc mất khứu giác
• Mũi đỏ, sung huyết niêm mạc mũi
• Có thể có mủ trong hốc mũi.
• Đau họng, ho, khàn tiếng. Có thể đau răng hoặc đau nhức ở tai.
• Sốt, đau đầu, mệt mỏi.
• Viêm xoang do viêm răng hàm: có ổ áp xe quanh răng, răng đau nhức, lợi quanh răng viêm, hôi miệng, hơi thở rất hôi.

Nguyên nhân gây viêm xoang cấp

Nguyên nhân chủ yếu của viêm xoang cấp tính là virus hoặc vi khuẩn và có liên quan nhiều đến các tình trạng cảm lạnh, cảm cúm.

Virus

Virus là căn nguyên phổ biến nhất của bệnh viêm xoang cấp tính, hay gặp Rhinovirus, Adenovirus, coronavirus, virus cúm và á cúm. Tính chất của viêm xoang cấp do virus:

• Bệnh khởi phát đột ngột, có thể tự khỏi sau 5 – 7 ngày.
• Dịch nhầy mũi thường trong, ít mủ, không hôi.

Vi khuẩn

Phù nề niêm mạc hoặc các nguyên nhân khác gây bít tắc lỗ thông mũi xoang và tổn thương hệ thống màng nhầy lông chuyển khiến các chất nhầy ứ đọng trong xoang. Đây là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi và phát triển.

Các vi khuẩn gây viêm xoang cấp tính chủ yếu là phế cầu, Haemophilus Influenzae và Moraxella Catarrhalis. Tính chất của bệnh viêm xoang cấp do tác nhân vi khuẩn:

• Bệnh kéo dài trên 7 ngày sau đợt cảm cúm. 
• Sốt cao trên 39 độ, chảy mủ mũi đục, có màu vàng hoặc xanh và có mùi hôi.
• Đau mặt kéo dài 3 – 4 ngày liên tục kể từ khi khởi phát bệnh.

Khi tình trạng viêm xoang cấp do virus không thuyên giảm sau 5- 7 ngày hoặc kéo dài hơn 10 ngày mà chưa khỏi, cần nghĩ ngay đến viêm xoang cấp tính do vi khuẩn.

Các nguyên nhân gây viêm xoang cấp khác

• Dị ứng.
• Trào ngược dạ dày – thực quản .
• Hít phải các chất kích thích (bụi, khói thuốc lá, hoá chất…).
• Bất thường cấu trúc mũi – xoang
• Viêm VA quá phát.
• Chấn thương vùng mũi xoang.
• Có khối u vòm mũi họng.
• Nhiễm nấm Mucor, Rhizopus, Rhizomucor, và Aspergillus (gặp ở người bị suy giảm miễn dịch như người bệnh tiểu đường, HIV/AIDs, ung thư, cấy ghép tạng, viêm khớp dạng thấp,…)
• Bệnh lý: bệnh xơ nang (Cystic fibrosis), rối loạn chức năng của lông chuyển

Biến chứng thường gặp của viêm xoang cấp

Bệnh viêm xoang cấp virus có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Viêm xoang cấp do vi khuẩn cũng có thể tự khỏi mà không cần dùng kháng sinh. 

Tuy nhiên, nếu không được chữa trị tốt, viêm xoang cấp nhiễm khuẩn có thể tiến triển thành nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Biến chứng tai mũi họng: Viêm tai giữa, viêm họng – viêm thanh quản cấp
• Biến chứng trên mắt: Viêm nhiễm ổ mắt, viêm dây thần kinh thị giác, tắc tĩnh mạch xoang hang gây giảm/mất thị lực
• Biến chứng trên sọ não: Viêm màng não, áp xe ngoài màng cứng, khối sưng phồng của Pott (do viêm tủy xương trán)

Do cấu trúc giải phẫu của cơ thể, trẻ nhỏ thường có tỷ lệ biến chứng trên mắt cao hơn. Ngược lại, các biến chứng nội sọ xảy ra phổ biến hơn trên trẻ lớn và người trưởng thành.  

Nguyên tắc điều trị viêm xoang cấp

Các nguyên tắc theo phác đồ điều trị viêm xoang cấp tính của Bộ Y tế:

• Giải quyết tình trạng nhiễm trùng
• Cải thiện triệu chứng 
• Tái lập hoạt động sinh lý của các xoang (dẫn lưu và thông khí) 
• Phá vỡ vòng xoang bệnh lý: cải thiện sự tắc nghẽn mũi, ứ đọng dịch nhầy, phù nề niêm mạc và nhiễm khuẩn.

Đối với bệnh viêm mũi xoang cấp tính, điều trị nội khoa đóng vai trò chủ yếu. Liệu pháp kháng sinh chỉ được sử dụng cho viêm xoang cấp nhiễm khuẩn khi cần thiết. Phẫu thuật chỉ được áp dụng trong những trường hợp suy giảm chức năng thông khí nặng.

Riêng viêm xoang do nấm xâm lấn cấp tính rất nguy hiểm và có thể gây tử vong, đặc biệt là ở những người bệnh suy giảm miễn dịch. Do vậy, nguyên tắc điều trị cho người bệnh nghi ngờ viêm xoang cấp do nấm xâm lấn cấp tính là điều trị bằng thuốc kháng nấm đường tĩnh mạch kết hợp phẫu thuật nội soi/cắt lọc.

Các biện pháp điều trị viêm xoang cấp

Điều trị viêm xoang cấp bao gồm các điều trị tại chỗ, dùng thuốc đường uống và can thiệp phẫu thuật. Cụ thể:

Điều trị viêm xoang cấp tại chỗ

Các biện pháp điều trị viêm xoang cấp tại chỗ có vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu triệu chứng và hạn chế nhiễm khuẩn, bao gồm:

Thuốc dùng tại chỗ

• Thuốc xịt mũi chứa Corticoid: Làm giảm tiết dịch, phù nề niêm mạc xoang và giảm tắc nghẽn hô hấp, bao gồm Fluticason, Mometason, Beclomethason, Budesonid,… 
• Thuốc xịt thông mũi: Dùng trong thời gian ngắn (3 ngày), bao gồm Oxymetazoline, Xylometazoline. 

Chăm sóc tại chỗ 

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc các dung dịch ưu trương có tính sát khuẩn, làm săn se niêm mạc như nước muối rửa mũi xoang PlasmaKare Nasal Clean.
• Chườm ấm, xoa bóp, bấm huyệt giảm đau và giảm chảy nước mũi.
• Một số cách chữa viêm xoang cấp tại nhà theo dân gian như xông hơi bằng thảo dược (gừng, bạc hà, húng chanh, sả chanh,…).

Điều trị viêm xoang cấp bằng thuốc uống

Thuốc uống trong điều trị viêm xoang cấp bao gồm thuốc điều trị triệu chứng và thuốc kháng sinh. 

Thuốc trị triệu chứng của viêm xoang cấp

• Thuốc hạ sốt, giảm đau, chống viêm: Paracetamol, NSAIDs (Ibuprofen, Naproxen, Celecoxib,…)
• Thuốc chống viêm Corticoid: Methylprednisolon, Dexamethason. 
• Thuốc ức chế thụ thể Leucotrien có tác dụng giảm viêm và giảm tắc nghẽn mũi: Montelukast
• Thuốc làm thông mũi và tan nhầy: Guaifenesin. 
• Thuốc kháng Histamin H1: chỉ sử dụng trong trường hợp viêm xoang cấp do dị ứng, các trường hợp khác không khuyến nghị do làm đặc dịch tiết mũi.

Thuốc kháng sinh

• Mức độ bệnh trung bình, người bệnh không dùng kháng sinh trong vòng 4 – 6 tuần gần đây: Amoxicillin/Clavulanic, Cefuroxim, Cefpodoxim. Người bệnh dị ứng β-Lactam dùng Cotrimoxazol, Doxycycline, kháng sinh Macrolid (trẻ em không dùng Doxycycline) 
• Người bệnh đã sử dụng kháng sinh trong 4 – 6 tuần gần đây: Quinolone hô hấp (Levofloxacin, Moxifloxacin), Amoxicillin/Clavulanic, Ceftriaxone, Clindamycin, kháng sinh Macrolid, Cotrimoxazol,…)

Lưu ý khi dùng thuốc điều trị viêm xoang cấp:

• Người bệnh không được tự ý dùng thuốc khi không có chỉ định từ bác sĩ
• Tuân thủ phác đồ điều trị, không ngưng thuốc, đổi thuốc hay thay đổi liều dùng.

Điều trị viêm xoang cấp bằng can thiệp ngoại khoa

Bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật nội soi mũi xoang nếu điều trị bằng thuốc và liệu pháp Corticoid không có hiệu quả sau 4 – 6 tuần. Ngoài ra, người bệnh có tổn thương niêm mạch, tắc nghẽn mũi nặng, khó cải thiện hoặc có bất thường về giải phẫu mũi xoang có thể cũng phải phẫu thuật.

Với trường hợp viêm xoang do răng, người bệnh cần được điều trị răng và nhổ răng kết hợp với điều trị triệu chứng của viêm xoang cấp.

Lưu ý trong quá trình điều trị viêm xoang cấp

Viêm xoang cấp có thể tự khỏi khi người bệnh chăm sóc cơ thể và tăng cường miễn dịch một cách phù hợp. Những lưu ý cho người bệnh trong quá trình điều trị viêm xoang cấp: 

• Giữ ấm cơ thể và vùng mũi họng
• Đeo khẩu trang để tránh kích ứng niêm mạc gây hắt hơi và hạn chế lây nhiễm virus cho người khác
• Uống nhiều nước
• Ăn thực phẩm nóng, ấm, chứa nhiều các dưỡng chất giúp tăng đề kháng như Kẽm, Vitamin A, C,…
• Tránh ăn thức ăn cay, nóng hoặc đồ muối chua
• Không được hút thuốc lá, uống rượu bia
• Hạn chế tiếp xúc với những tác nhân gây kích ứng niêm mạc mũi (bụi bẩn, lông động vật, phấn hoa, thực phẩm gây dị ứng,…)
• Thông báo ngay cho bác sĩ khi bệnh không thuyên giảm dù đã thực hiện điều trị theo hướng dẫn hoặc khi có các dấu hiệu nghi ngờ là tác dụng phụ của thuốc.

Viêm xoang cấp là bệnh có tiên lượng tốt, dễ khỏi nhưng vẫn có nguy cơ gây biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, người bệnh cần nắm được nguyên tắc và các biện pháp điều trị viêm xoang cấp để có thể cải thiện bệnh nhanh chóng, hạn chế những ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống.