Nước súc miệng kháng khuẩn và lợi ích đáng kinh ngạc cho răng miệng

Nước súc miệng kháng khuẩn là một phương pháp vệ sinh tiện lợi cho khoang miệng, giúp loại bỏ bụi bẩn và ngăn ngừa bệnh lý trong khoang miệng và họng. Việc sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe răng, miệng và họng.

Tuy nhiên, không phải loại nước súc miệng kháng khuẩn nào cũng an toàn để sử dụng hàng ngày. Tìm hiểu đầy đủ và chi tiết về loại dung dịch vệ sinh răng miệng cực hữu ích này qua chia sẻ của Dược sỹ Nguyễn Bá Nghĩa (Đại học Dược Hà Nội) ngay dưới đây. 

Nước súc miệng kháng khuẩn những thông tin cần biết

Nước súc miệng kháng khuẩn là dung dịch chăm sóc răng miệng và hỗ trợ điều trị triệu chứng nhiều vấn đề răng miệng. Hầu hết các sản phẩm trên thị trường hiện có đều là nước súc miệng loại kháng khuẩn. Có thể cơ bản phân chia về 2 dạng chính là nước súc miệng loại kháng khuẩn chứa cồn và không chứa cồn.

Nước súc miệng kháng khuẩn là gì theo định nghĩa của Bộ Y tế

Theo định nghĩa từ Bộ Y tế, nước súc miệng loại kháng khuẩn là dung dịch vệ sinh răng miệng có chứa hoạt chất ở nồng độ quy định có tác dụng ức chế hoạt động và sự phát triển của các vi sinh vật tại khoang miệng. Sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn thường xuyên  là thói quen tốt, nhưng hiện chưa nhiều người Việt Nam quan tâm và thực hiện. 

Nước súc miệng kháng khuẩn được sử dụng hàng ngày để làm sạch và ngăn ngừa các vấn đề răng miệng thường gặp như viêm nướu, hôi miệng, nhiệt miệng, mảng bám…

Trong các đợt dịch bệnh truyền nhiễm qua giọt bắn, nước súc miệng loại kháng khuẩn là “chốt chặn cuối cùng ngăn ngừa vi khuẩn, virus xâm nhập gây bệnh cho người. 

Phân loại các loại nước súc miệng kháng khuẩn

Có nhiều cách phân loại nước súc miệng. Đối với các loại nước súc miệng kháng khuẩn được bán phổ biến hiện nay, có thể phân loại dựa trên sự có mặt hay không của thành phần “Cồn” .

• Nước súc miệng kháng khuẩn chứa cồn: Loại nước súc miệng loại kháng khuẩn bổ sung cồn với 2 mục đích chính: Thứ nhất cồn là dung môi hoà tan 1 số hoạt chất kháng khuẩn, tiêu biểu nhất là tinh dầu và các dịch chiết thảo mộc. Thứ 2, cồn là chất diệt khuẩn nhanh có thể đưa vào nhằm nâng cao hiệu quả trong điều trị các nhiễm trùng khoang miệng. Nước súc miệng kháng khuẩn có chứa cồn đặc trưng bởi cảm giác cay và sộc khi súc miệng. Sử dụng nước súc miệng chứa cồn lâu ngày có thể gây khô miệng và kích ứng niêm mạc. 

• Nước súc miệng kháng khuẩn không chứa cồn: Do đặc tính của cồn có thể gây bỏng, kích ứng, khô miệng, loét miệng, nhiều sản phẩm nước súc miệng loại kháng khuẩn đã không sử dụng cồn. Các loại nước súc miệng kháng khuẩn không chứa cồn được đánh giá giảm kích ứng và dịu nhẹ hơn khi sử dụng. Đặc biệt, nước súc miệng cho trẻ nhỏ tuyệt đối không được chứa cồn. 

Các thành phần chính trong nước súc miệng kháng khuẩn

Điểm khác biệt nhất của nước súc miệng kháng khuẩn so với các dung dịch vệ sinh thông thường là sự có mặt của các hoạt chất có tác dụng kháng khuẩn. 1 số hoạt chất thường được sử dụng trong nước súc miệng loại kháng khuẩn có thể kể đến như Chlorhexidine, Nano Bạc, Plasma Bạc, tinh dầu và các loại dịch chiết thảo mộc. 

Chlorhexidine 0.12% trong nước súc miệng kháng khuẩn là hoạt chất kháng khuẩn phổ biến nhất

Nhắc đến nước súc miệng kháng khuẩn, hẳn không ai xa lạ với hoạt chất có tên Chlorhexidine. Bản chất Chlorhexidine là chất diệt khuẩn nhanh ở nồng độ cao. Dung dịch nước súc miệng loại kháng khuẩn thường chứa Chlorhexidine nồng độ 0.12%. Đây là nồng độ tối ưu đảm bảo hiệu quả kháng khuẩn và độ an toàn khi sử dụng. 

Chlorhexidine có nguồn gốc là chất hoá học tổng hợp, có lịch sử sử dụng từ năm 1950. Chlorhexidine thường được sử dụng trong các dung dịch súc miệng kháng khuẩn chuyên dụng trong đợt điều trị cấp, tương đối an toàn và cho hiệu quả nhanh. 1 số đặc tính cần lưu ý của Chlorhexidine: 

• Phổ tác dụng: Nhiều tài liệu nước ngoài công bố, nước súc miệng kháng khuẩn dùng Chlorhexidine có tác dụng trên cả vi khuẩn Gram dương và Gram âm, 1 số loại nấm và các chủng virus ưa lipid
• Cơ chế: Chlorhexidine là chất diệt khuẩn nhanh (chỉ trong khoảng 30s). Chlorhexidine mang điện dương (cation) và màng tế bào vi khuẩn mang điện âm (anion). Lực hút mạnh khiến Chlorhexidine dính chặt vào tế bào vi khuẩn tạo phức chất có gốc Phosphat. Phức chất này ở nồng độ thấp gây thủng mảng tế bào vi sinh vật gây ức chế sự phát triển của chúng ( tác dụng kìm khuẩn). Ở nồng độ cao, màng tế bào bị phá huỷ không thể phục hồi khiến vi sinh vật bị tiêu diệt. 
• Thận trọng: Không được khuyến cáo sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn chứa Clorhexidine cho trẻ dưới 12 tuổi. Thận trọng sử dụng cho trẻ dưới 18 tuổi 
• Tác dụng phụ: Kích ứng niêm mạc, có thể gây bỏng, loét và khô niêm mạc miệng. Chlorhexidine cũng được báo cáo về nguy cơ gây ố răng, nhuộm răng khi sử dụng liên tục, kéo dài. 

Nano Bạc – Hoạt chất kháng khuẩn mới an toàn vượt trội trong nước súc miệng kháng khuẩn

Tác dụng tương đương nhưng an toàn hơn là lí do nhiều hãng dược phẩm sử dụng Nano Bạc thay thế cho Chlohexidine trong các sản phẩm nước súc miệng kháng khuẩn. Nước súc miệng Nano bạc sử dụng hoạt chất có nồng độ thường từ 20 -50ppm và được khuyến cáo sử dụng hàng ngày để ngăn ngừa các bệnh lý nhiễm trùng khoang miệng. 1 số dạng Nano bạc phổ biến hiện nay như: Nano bạc hoá học, Nano Bạc Plasma, Phức hệ TSN ( Tannic – Nano Bạc Plasma), Nano bạc sinh học…

• Phổ tác dụng: Nano Bạc có tác dụng trên hơn 650 chủng vi khuẩn (Gram dương và Gram âm), virus (loại có vỏ hoặc không có vỏ) và các loại vi nấm…
• Cơ chế: Nano Bạc bản chất là các ion Ag+ mang điện dương  tiếp cận và gắn chặt với màng tế bào vi khuẩn mang điện tích âm. Sự có mặt của Ag+ làm tăng tính thấm của màng tế bào, bất hoạt quá trình sinh năng lượng gây chết hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, vi nấm. Với các chủng virus, Nano Bạc cũng ức chế sự xâm nhập của virus bằng cách khoá thụ thể liên kết giữa virus và vật chủ. 1 công bố mới đây từ các nhà khoa học tại Isarel cho biết, các ion bạc tồn tại trong xác vi khuẩn đã chết có thể tiếp tục ức chế hoặc loại bỏ các vi khuẩn khác. Điều này cho thấy tác dụng kháng khuẩn kéo dài vượt trội của Nano Bạc.
• Thận trọng. Về cơ bản, nước súc miệng kháng khuẩn chứa Nano Bạc tinh khiết được đánh giá gần như an toàn tuyệt đối với cả người lớn và trẻ nhỏ. 
• Tác dụng phụ: 1 số loại nước súc miệng kháng khuẩn rẻ tiền sử dụng Nano bạc được chế tạo bằng phương pháp hoá học do lẫn 1 số tạp chất và chất ổn định có thể gây hiện tượng xanh da niêm mạc, bỏng niêm mạc nếu dùng thường xuyên

Plasma Bạc – Hoạt chất siêu kháng khuẩn, tuyệt đối an toàn 

Plasma Bạc (Nano Bạc Plasma) là thành tựu nổi bật của các nhà khoa học thế kỷ 21 khi ứng dụng thành công công nghệ Plasma trong chế tạo vật liệu Nano. Nước súc miệng kháng khuẩnchứa Plasma Bạc siêu kháng khuẩn, đặc biệt hiệu quả trong phòng và điều trị các bệnh nha chu, hôi miệng, nhiệt miệng…

Plasma Bạc bản chất là Nano Bạc tinh khiết đến 99%, kích thước tối ưu khoảng 20-30nm. Nước súc miệng kháng khuẩn chứa Plasma Bạc không chỉ vượt trội về hiệu quả ức chế vi khuẩn, virus, vi nấm so với Nano Bạc thông thường mà còn an toàn tuyệt đối

• Phổ tác dụng: Plasma Bạc có tác dụng trên nhiều chủng vi khuẩn, vi rút, vi nấm kể cả các chủng đã kháng thuốc 
• Cơ chế: Plasma Bạc có cơ chế kháng khác nhau đổi với vi khuẩn, vi nấm và virus
  • Đối với vi khuẩn, vi nấm: Plasma Bạc ngăn chặn quá trình trao đổi chất của vi khuẩn, vi nấm khiến chúng không sinh được năng lượng, bị suy yếu hoặc chết. Plasma Bạc cũng phá huỷ màng tế bào do thay đổi tính thấm màng khi ion Ag+ bám dính lên màng. Đặc biệt, nhờ kích thước siêu nhỏ, Plasma Bạc còn xâm nhập vào bên trong gây ngưng tự ADN và làm gián đoạn quá trình nhân lên của vi khuẩn trong khoang miệng. 
  • Đối với virus: Plasma Bạc liên kết trực tiếp với Glycoprotein bao bọc virus, ngăn cản quá trình liên kết giữa virus và vật chủ. Virus không xâm nhập được vào vật chủ không thể nhân lên sẽ suy yếu và chết. 
• Thận trọng và tác dụng phụ: Các nghiên cứu chưa ghi nhận bất cứ tác dụng phụ nào của Plasma Bạc trên người. Nước súc miệng kháng khuẩn chứa Plasma Bạc được đánh giá là hiệu quả và an toàn nhất hiện nay.

Do công nghệ bào chế phức tạp, hiện nay Viện Plasma Việt Nam là đơn vị được đầu tư nhiều máy móc và có kỹ thuật tốt nhất để sản xuất thành công nguyên liệu Plasma Bạc 

Tinh dầu và dịch chiết thảo mộc kháng khuẩn

Tinh dầu và dịch chiết 1 số loại thảo mộc là những hoạt chất tự nhiên được sử dụng trong nước súc miệng kháng khuẩn. Các loại tinh dầu và thảo mộc được sử dụng chủ yếu có tác dụng trên vi khuẩn hơn là vi nấm, virus.

Hầu hết tinh dầu bản chất thân dầu, kỵ nước. Các chất này có khả năng kết hợp trực tiếp với lớp Phospholipid kép trên màng tế bào. Từ đó làm tăng tính thấm và gây rối loạn trao đổi chất 2 bên màng; gây thoát các phần bên trong của tế bào vi khuẩn, ra bên ngoài. 1 số loại tinh dầu gây ức chế quá trình sản xuất ATP nội bào (quá trình sinh năng lượng) khiến cho tế bào suy yếu và chết. 

1 số dịch chiết thảo mộc chứa các hoạt chất được chứng minh có tính sát trùng được bổ sung vào trong nước súc miệng kháng khuẩn nhằm ức chế và diệt các vi khuẩn gây viêm nhiễm miệng họng. 

Muối trong nước súc miệng kháng khuẩn 

Nước súc miệng kháng khuẩn thường sử dụng muối với nồng độ cho phép là 0.9% (Nước muối sinh lý). Ở nồng độ này, muối không có tác dụng kháng khuẩn nhưng vẫn được đưa vào trong công thức với nhiều tác dụng hay: 

• Làm sạch sơ bộ: Nước muối sinh lý có tác dụng làm sạch sơ bộ và lành tính các bề mặt niêm mạc miệng, nướu, góp phần hỗ trợ các hoạt chất kháng khuẩn có thể bám dính lên vị trí tổn thương. 
• Chống khô miệng: Nước súc miệng loại kháng khuẩn chứa muối 0.9% có nồng độ bằng nồng độ muối trong tế bào, giúp tạo dung dịch đẳng trương. Do đó, khi sử dụng các loại nước súc miệng kháng khuẩn có thành phần nước muối sinh lý sẽ không cảm thấy khô miệng. Điều này cực kỳ quan trọng trong việc giảm thiểu sự phát triển của vi khuẩn. 

Những lợi ích tuyệt vời của nước súc miệng kháng khuẩn bạn không thể bỏ qua

Nước súc miệng kháng khuẩn được sử dụng hàng ngày, trong nội nha và can thiệp thủ thuật nha khoa với nhiều lợi ích bất ngờ:

• Làm sạch 90% khoang miệng: Các bác sỹ tại hiệp hội Răng Hàm Mặt Hoa Kỳ đã chỉ rõ, đánh răng chỉ làm sạch 25% khoang miệng. Trong khi đó, nướu, lưỡi và niêm mạc miệng, các kẽ răng và hốc tự nhiên mới là nơi chứa nhiều vi khuẩn, thức ăn dư thừa. Nước súc miệng kháng khuẩn sử dụng sau khi đánh răng giúp loại bỏ nốt phần thức ăn chưa được loại bỏ, làm sạch các bề mặt nướu, lưỡi, má trong. Đồng thời nước súc miệng loại kháng khuẩn còn loại bỏ bớt vi khuẩn gây hại khoang miệng. Nhờ đó, nước súc miệng loại kháng khuẩn giúp vệ sinh làm sạch đến 90% khoang miệng. 
• Cải thiện triệu chứng các bệnh răng miệng phổ biến: Hầu hết các bệnh răng miệng phổ biến như nha chu, viêm lợi, nhiệt miệng, hôi miệng, sâu răng đều do hoạt động của các vi khuẩn trong khoang miệng. Bằng cách ức chế/ tiêu diệt vi khuẩn, vi rút, vi nấm, nước súc miệng kháng khuẩn giúp loại bỏ căn nguyên gây bệnh, từ đó cải thiện triệu chứng sưng đau do bệnh lý răng miệng gây ra. 1 số thành phần kháng khuẩn như Plasma Bạc (Nano bạc Plasma) còn tiêu viêm và kích thích mau lành tổn thương giúp cải thiện bệnh nhanh chóng. 

• Chống bội nhiễm sau thủ thuật nha khoa: Sau tiến hành các thủ thuật nha khoa như nhổ răng, nạo tuỷ, niềng răng, bọc răng sứ bệnh nhân cần sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn hàng ngày để ức chế vi khuẩn khoang miệng hoạt động gây bội nhiễm (nhiễm trùng tại vị trí can thiệp) và gây mùi khiến các thủ thuật có thể phải xử lý lại. 
• Ngăn ngừa tái phát các nhiễm trùng răng miệng mạn tính: Các nhiễm trùng mạn tính có thể thành đợt cấp nếu các vi sinh vật trong khoang miệng hoạt động mạnh mẽ trở lại. Sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn thường xuyên giúp bạn ngăn chặn quá trình tái phát bệnh. Điều này chẳng những giúp bạn khỏe mạnh, tự tin mà còn tiết kiệm rất nhiều chi phí chữa bệnh nếu xuất hiện cơn viêm cấp. 
• Ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm qua giọt bắn, tiếp xúc: Nhiều hoạt chất kháng khuẩn trong nước súc miệng có phổ tác dụng rộng trên các chủng vi khuẩn, vi rút gây bệnh truyền nhiễm giúp ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm. 

Nằm lòng 4 lưu ý quan trong khi sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn

Nước súc miệng kháng khuẩn có nhiều lợi ích nhưng không phải ai cũng biết sử dụng đúng để đạt hiệu quả tốt nhất. Để sử dụng nước súc miệng loại kháng khuẩn hiệu quả, bạn cần lưu ý về liều lượng và tần suất sử dụng đối với từng hoạt chất kháng khuẩn. 

• Liều lượng sử dụng: Mỗi lần súc miệng chỉ cần sử dụng từ 10 -20 ml dung dịch vệ sinh kháng khuẩn. Đây là dung tích phù hợp với thể tích trong khoang miệng để bạn dễ dàng thực hiện động tác “súc miệng”.
• Tần suất sử dụng: Nước súc miệng loại kháng khuẩn lành tính được khuyến cáo sử dụng hàng ngày. 1 vài loại khác chỉ nên sử dụng khi có can thiệp nội nha (ví dụ như nạo tuỷ, nhổ răng…), thủ thuật nha khoa…
• Nước súc miệng kháng khuẩn sử dụng hàng ngày: Các loại nước súc miệng loại kháng khuẩn chứa Nano Bạc, Plasma Bạc, dịch chiết dược liệu, tinh dầu (nếu không chứa cồn) nên sử dụng hàng ngày, ít nhất 2 lần sau khi đánh răng buổi sáng và buổi tối 
• Không dùng lâu dài đối với các loại nước súc miệng loại kháng khuẩn chứa Chlorhexidine, cồn và tinh dầu (chiết cồn) không được sử dụng lâu dài do nguy cơ nhuộm răng, kích ứng niêm mạc. Những loại nước súc miệng kháng khuẩn dạng này cần sử dụng theo chỉ định của bác sỹ. 

Câu hỏi thường gặp về nước súc miệng kháng khuẩn

Một số thắc mắc có thể gặp phải trong quá trình lựa chọn và sử dụng nước súc miệng.

Nước súc miệng kháng khuẩn có thể sử dụng hàng ngày không?

Nước súc miệng kháng khuẩn có thể sử dụng hàng ngày nhưng chỉ nên lựa chọn các loại có thành phần lành tính như: Muối, Plasma Bạc, Nano bạc tinh khiết, dịch chiết thảo dược đã tinh chế hoặc chứa tinh dầu <1%

Nước súc miệng kháng khuẩn nào tốt cho trẻ nhỏ?

Trẻ nhỏ là đối tượng đặc biệt cần chú ý đến tính an toàn khi sử dụng nước súc miệng loại kháng khuẩn. Lưu ý khi sử dụng nước súc miệng loại kháng khuẩn cho trẻ nhỏ cần nhớ: 

• Hướng dẫn trẻ sử dụng nước súc miệng bằng nước muối trước khi chuyển qua các loại nước súc miệng kháng khuẩn. 
• Nếu trong nước súc miệng loại kháng khuẩn có chứa cồn (alcohol), chlorhexidine không nên dùng cho trẻ nhỏ
• Các loại nước súc miệng có độ cay mạnh không thích hợp cho trẻ nhỏ. Độ cay mạnh thường là các loại nước súc miệng kháng khuẩn có chứa cồn.
• Tuyệt đối không sử dụng nước súc miệng loại kháng khuẩn có vị ngọt hương trái cây cho trẻ do nguy cơ nuốt cao. 
• Nên lựa chọn loại nước súc miệng kháng khuẩn chứa Nano Bạc hoặc Plasma Bạc, có vị hơi ngọt và cay nhẹ để đủ hấp dẫn nhưng không khiến trẻ nuốt phải., 

Nước súc miệng kháng khuẩn có diệt được virus không?

1 số loại nước súc miệng kháng khuẩn có tác dụng diệt được virus như Chlorhexidine, Nano bạc, Plasma Bạc…Trong giai đoạn có dịch bệnh truyền qua giọt bắn, tiếp xúc như cúm A, viêm đường hô hấp cấp, bạch hầu, nhiễm trùng tiêu hoá…nên sử dụng các loại nước súc miệng kháng khuẩn là “lá chắn cuối cùng” để bảo vệ bạn khỏi bệnh truyền nhiễm. 

Nước súc miệng kháng khuẩn có gây ố răng không?

Hầu hết các loại nước súc miệng kháng khuẩn không gây ố răng khi sử dụng ngắn ngày. Tuy nhiên nếu sử dụng liên tục, thường xuyên, 1 số hoạt chất kháng khuẩn như Chorhexidine, dịch chiết thảo mộc, iod nồng độ thấp có thể gây ố răng. 

Sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn điều trị các vấn đề răng miệng thay thuốc được không?

Như đã trình bày, nước súc miệng kháng khuẩn có khả năng cải thiện và ngăn ngừa 1 số bệnh lý nhiễm trùng răng miệng như bệnh nha chu, viêm nướu, hôi miệng, nhiệt miệng… Trong các trường hợp bệnh vừa khởi phát có thể cải thiện ngay bằng cách súc miệng kháng khuẩn thường xuyên. Trong các trường hợp như vậy, không cần sử dụng đến thuốc. 

1 số các trường hợp viêm nướu cấp tính, sưng mộng răng hoặc trong các trường hợp can thiệp nạo tuỷ răng do sâu răng cần sử dụng kết hợp thuốc.  Nên dùng kháng sinh, kháng viêm cùng với nước súc miệng kháng khuẩn để đạt hiệu quả điều trị cao nhất.

Để chăm sóc răng miệng toàn diện, hãy lựa chọn các loại nước súc miệng kháng khuẩn an toàn lành tính để sử dụng hàng ngày. Thay đổi thói quen vê sinh răng miệng văn minh ngay từ hôm nay cho bản thân và gia đình bạn nhé.